Waabjiif: Maanso by Ibraahin Seefdheere

“Maxay dawladnimada Soomaalidu u hagaagi la’dahay?” Waa su’aal gun dheer oo qof kasta oo isku dayaba uu meel ku dhufanayo. Waxaanse la isku diiddanayn, higilka dawlad-la-moodka ah ee aan afka ka sheeganno in uu yahay mid si walba u fashilan oo aad mooddo in lacnad xagge sare ka timid ay ku dul habsatay! Lixdankii fasaad baa lugu furfuray xafladda “qaranka”, bartankii waxaa makarafoonka helay koox dadqalato ah oo Ilaahey ka furatay, ugu dambaynna kuwo “laa walaa” ah ayaa loo cimaamaday!

 

Haddaba, si weydiintaas aan warcelin ugu helno, soo xusuuso subicii dugsiga: Quraanka waxaa ku jira aayado isu eg eg oo suurado ay Al-Raxmaan iyo Walmursalaat ka mid yihiin aad ugu soo laallaabta. Dugsiyada miyiga badanaa habeenkii ayaa la subciyaa, waxaana dhacda in mararka qaar inta subacu soo wareegayo uu ardaygu yara lulmoodo. Xaaladaha qaar waa laga dabaalan karaa, balse haddii ay suuraddu Al-raxmaan ama Walmursalaat tahay arrinkaagu jahawareer ayuu ku dambayn doonaa. Haddaba anigu dawladnimada Soomalida waxaan ku mataalay ardaygaas subaca ku dhex lulmooday ee ku soo baraarugay ayada oo laysla hoorinayo “Waylun Yowma’idin lil mukadibiina!” ee inta meel uu ka billaabo garan waayay ay iska dabawareegga jaal noqdeen! Waxaan calankaba tolannay goor ay dunidu tagtay oo dayaxa isku haysato, markaasaan jiho aan u dhaqaaqnaba garan waynay!

 

Tixdu waxa ay cuskanaysaa mid ka mid ah aragtiyaha ku aaddan samaysnankna dawladnimada taasoo ah aragtida loo yaqaanno “heshiis bulsho (social contract).” Dulmarkaas taariikheed ka dib, maansadu dulucda ayay u soo dhaadhacaysaa, waxaanna iri:  

"Wax-ma-garadki seexdoow,

Weyl kuuma haayee

Saca weyraxiisiyo

Walaalayso dibigaan"

Waa mahmaah gu' weynoo

Waayuhu dhigeenoo

Laga waayo-qaatoo

Waaya-araggu sheegaye,

Weger weger adduunyada

Maxaa waa' la soo maray!

 

Waadiyada bannaankiyo

Wixii buur la weheshado

Wax la'aan la habagsado

La warnaa bannaannada

Wacyigii siyaadyoo

Garaadkii wax kororsaday!

Inay nolol ka waafiya

Tan ku waabberiistaan

Ooy weelka diiftiyo

Dadku weydda tuuraan

Dalaggana u weecdaan

Ku hanuuni Weynuhu.

 

Wadiiqaa u furantaye

Toobiyaha wanaaggiyo

Tubta malabku waran yayay

Kama waabaneynaa

Lugu qoray waraaqaha.

 

Dhismeyaal la weegaar

Magaalooyin waaweyn

Waqti dabadi soo baxe

Bandarrada la wada aad

Jahligii wax laga baray

Warihii aqoontiyo

Waadiyada kasmadu taal

Ka waraabe uunkii

Wajaciyo dhibkii hare

Walaahowyadii baxe

Hillaac walalac laa yimid

 

Haddaan laysku waafiqin

Xeer waabiyaa jirin

Dadku wiyisha duurkiyo

Waa sida wuxuushtee

Wacad baa la wada galay

Warqad dawladeed iyo

Wasiir iyo xil baa xigay

Weylaalis aadmigu

Ku wadaage caanaha

Wankii doosha weynaa

Waraabahi la deris noqoy.

 

—Ila soco widaayoow

Fooraha wanaaggiyo

Dadka naaxa wada leday

Walanqada ku daacsaday

Warsan hooyadiisii

Nimey waa'ga haysoo

Dherebtii ka wii' loo

Waqlashiisu taalliyo

Waabjiufku kuma jiro!—

 

"Walac" "walac" nal baa baxay

"Walac" baa ka daba timid

Waa walalacdiisee

Ninkii weelka doogtaa

Waxbay oo misana fulay

Warmoogoowse yeelkaa!

 

Waabberi bishaariyo

Weer nuur leh sidayoo

Fureyaal walfinayaa

Dhanka bari ka "wuuw" yiri;

Waqalkiyo daruurtii

Waaxdaa Galbeed dege,

Kacaankii Warshadihiyo

Waqti yaab lahaa yimid,

Halka lugu wajahan yahay

Cilmi laysku weydii,

Weerkii la wada tuur,

Dibudhaca wedkiisii

Soo haabay warankii,

Diyaarado is wada oo

Weheshada daruurtiyo

Markab waantinaayoo

La walaal ah maanyada

Iyo wiito-wiitiyo

Walxo ugub la soo saar,

Wiiftada risaastiyo

Waabaay hub daaciyo

Wax ma reebe soo baxay;

Waddo-dhaafka aragtaye

Hadda wabaxtaraar iyo

Waa wiido xaajadu.

 

Adduunyadan washiinsigu

Daac-wanshiirka marayoo

Weliyadu ku go'ayaan

Waa madax-ka-weyn iyo

Xaajo walac-geddoontaye,

Waddankeenna soo eeg

"Maxaa helay?", is weydii

 

War-wareeg ma fiicnee

Warba wuxuu ku idil yahay,

Siday waaya-araggiyo

Weriyeen ikhyaartuba

Waa' baa habeen fiid

La weegaaray subacoo

Ardo laysu soo wacay.

 

Dhex istaag wadaadkii;

Waa Khamiis jallaadkuye

Wannamjiyo Wadhuur iyo

Waaqaca la soo dhaaf

Mar cabbaar la wedayoo

Cammo lugu wajahan yahay

Warsamaa lulmoodoo

Gama' meel fog uga wacay,

Waa wareegiddiisoo

War-wareeg ma daayee

Subicii wareegyoo

"Waylun" oo dhammaatoo

Asna laga war sugayuu

Wagac siiyay dhaayaha!

 

Annaguna widaayoow

Widaaygeygi Cumarow,

Sidaan Weeha geel iyo

Lo' u waabineynoo

Waddii Goonlagoonliyo

Wabxo daafaheedii

Wohow wohow u haynoo

Warankuna Gujaaliyo

Meelaha wayeerta leh

Wadnayaal u jarayoon

Walcan ugu hadreynaa

Waqti uu asaaggeen

Waaxyaha cirjiiraha

Ka samaystay waaboo

Weheshaday daruuraha

Waa'geennu nuur dhalay;

Wareer nugu siyaadiyo

Wahan nugu dul hooriyo

Walaahowya yaab iyo

Waleecaadse mooyee

Wax noo biiray baan jirin!